ടി കെ മുസ്തഫ വയനാട്
ആധുനിക വംശീയ സിദ്ധാന്തങ്ങളുടെ പിതാവായി അറിയപ്പെടുന്ന ജോസഫ് ആർതർ ഡി ഗോബിനോ 1854ൽ പുറത്തിറക്കിയ തന്റെ ‘മനുഷ്യവംശങ്ങളുടെ അസമത്വങ്ങൾ’ എന്ന ഗ്രന്ഥത്തിൽ ലോകത്തെ മനുഷ്യരെ കറുപ്പ്, മഞ്ഞ,വെളള നിറങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ മൂന്ന് വിഭാഗങ്ങളായി തരം തിരിച്ച് അവതരിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്.
ഏറ്റവും താഴെ തട്ടിലുള്ള കറുത്ത വർഗ്ഗത്തിൽ പെട്ടവർ ‘മൃഗതുല്യരായ’ നീഗ്രോകളാണെന്നാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പക്ഷം. ഇവർ ബുദ്ധി കുറഞ്ഞവരും തങ്ങളുടെ തന്നെ ജീവിത്തെ കുറിച്ചും ജീവിത ലക്ഷ്യങ്ങളെ കുറിച്ചും തീർത്തും അശ്രദ്ധരുമാണത്രേ!അടുത്തത് മഞ്ഞ വർഗ്ഗക്കാരാണ്. നീഗ്രോകളക്കാളും ഉയർന്ന ജീവിത നിലവാരം പുലർത്തുന്ന ഇവർ സാമാന്യം സ്വാതന്ത്ര്യബോധമുള്ളവരാണെന്നാണ് പറയുന്നത്. മൂന്നാം വിഭാഗമായ വെളുത്ത വർഗ്ഗക്കാരാകട്ടെ, തികഞ്ഞ യോഗ്യരും കരുത്തരും ശരീരസൗന്ദര്യത്താൽ അനുഗ്രഹീതരുമാണ്.
ഇവർ മറ്റു രണ്ട് വിഭാഗങ്ങളിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തരും സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ വക്താക്കളുമാണെന്നും ഗോബിനോ വിലയിരുത്തുന്നു. അത് കൊണ്ട് തന്നെ ലോകത്തിന്റെ ആധിപത്യം എപ്പോഴും വെളുത്തവർഗ്ഗക്കാരിൽ മാത്രം നിക്ഷിപ്തമായിരിക്കണമെന്നും, മഞ്ഞ, കറുപ്പ് വർഗ്ഗക്കാർ വെള്ളക്കാരുടെ കാൽക്കീഴിലായിരിക്കണമെന്നും അദ്ദേഹം വാദിക്കുകയുണ്ടായി. ലോകത്ത് നാഗരികതകൾ സൃഷ്ടിച്ചത് വെളുത്തവർഗ്ഗക്കാർ മാത്രമാണെന്ന് പത്ത് നാഗരികതകളെ ഉദാഹരിച്ചുകൊണ്ട് അദ്ദേഹം തുടർന്ന് തെളിയിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നുമുണ്ട്.
അതിൽ ഏഴാമത്തേത് ജർമനിയാണെന്നാണ് കണ്ടെത്തൽ. ഇത് അഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ആര്യൻമാരാൽ പടുത്തുയർത്തപ്പെട്ടതാണെന്നും അദ്ദേഹം വാദിക്കുന്നു.
വംശീയാധിപത്യമോഹങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്ന ആക്രമണോത്സുകമായ ഏകാധിപത്യ നയങ്ങൾക്ക് ഹിറ്റ്ലർക്ക് പ്രചോദനമായത് വാസ്തവത്തിൽ ഗോബിനോവിന്റെ കാഴ്ചപ്പാടുകളായിരുന്നു. ആര്യവംശീയതയുടെയും അപര മത വിദ്വേഷത്തിന്റെയും സൈദ്ധാന്തികാടിത്തറകളിൽ രൂപപ്പെടുത്തപ്പെട്ടിട്ടുള്ള സംഘ് പരിവാർ ഫാസിസത്തിന്റെ വെറുപ്പും ആക്രമണോത്സുകതയും പരത്തുന്ന ഹിന്ദുത്വ പ്രചാരവേലക്ക് പിന്നിലുള്ളതാകട്ടെ ഈ ഹിറ്റ്ലേറിയൻ മാതൃകയും.
സംഘ്പരിവാറിന്റെ താത്വികാചാര്യനും സ്ഥാപകനേതാക്കളിൽ പ്രമുഖനുമായ ഗോൾവാൾക്കർ ‘ നമ്മൾ അല്ലെങ്കിൽ നമ്മുടെ ദേശീയത നിർവ്വചിക്കപ്പെടുന്നു’ എന്ന പുസ്തകത്തിൽ ഇപ്രകാരം പറയുന്നു.”ജർമൻ വംശാഭിമാനം കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്നതിന് സെമിറ്റിക് വംശങ്ങളെ നിർമാർജനം ചെയ്യുക വഴി ജർമനി ലോകത്തെ അമ്പരപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. വംശശുദ്ധി അതിന്റെ ഉന്നതിയിൽ പ്രകടമാക്കപ്പെട്ടിരിക്കുകയാണിവിടെ. വേരുകളിലെത്തുന്ന വ്യത്യാസങ്ങളുള്ള വംശങ്ങളും സംസ്‌കാരങ്ങളും ആഴത്തിൽ പോയി ഒന്നായിത്തീരുക എന്നത് മാത്രം അസാധ്യമാണെന്നും ജർമനി കാണിച്ചുകൊടുത്തു. ഹിന്ദുസ്ഥാനിൽ നമുക്ക് പഠിക്കാനുള്ള മികച്ച പാഠമാണിത്”.
അപ്രകാരം തങ്ങൾക്കനഭിമതമായതിനെ മുഖ്യധാരയിൽ നിന്നടർത്തിമാറ്റി നിഷേധാത്മകമായി രേഖപ്പെടുത്തുന്ന ഹിന്ദുത്വ വർഗീയതയുടെ അന്യമതവിദ്വേഷ പ്രചരണത്തിന്റെയും മതധ്രുവീകരണത്തിന്റെയും ഏറ്റവും ഒടുവിലത്തെ ഉദാഹരണമാണ് രാജ്യത്തെ മദ്രസ ബോർഡുകളെല്ലാം അടച്ചുപൂട്ടാൻ സംസ്ഥാനങ്ങൾക്കും കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശങ്ങൾക്കും നിർദേശം നൽകിയ ദേശീയ ബാലാവകാശ കമ്മിഷന്റെ തീരുമാനം.
വിദ്യാഭ്യാസ അവകാശ നിയമങ്ങൾക്ക് അനുസൃതമായാണ് മദ്രസകൾ പ്രവർത്തിക്കേണ്ടതെന്നും മദ്രസ ബോർഡുകൾക്ക് സംസ്ഥാന സർക്കാറുകൾ നൽകുന്ന ധനസഹായം നിർത്തണമെന്നുമാവശ്യപ്പെട്ട കമ്മീഷൻ 2009-ലെ വിദ്യാഭ്യാസ അവകാശ സംരക്ഷണ നിയമപ്രകാരം സമത്വം, സാമൂഹിക നീതി, ജനാധിപത്യം തുടങ്ങിയ മൂല്യങ്ങൾ നേടിയെടുക്കാൻ എല്ലാവരെയും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന വിദ്യാഭ്യാസമാണ് ആവശ്യമെന്നും ഈ നിയമമനുസരിച്ച് മുസ്ലിം ഇതര കുട്ടികൾ മദ്രസകളിൽ പഠിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിൽ അവരെ സ്‌കൂളിൽ ചേർക്കണമെന്നും സംസ്ഥാനങ്ങളോട് നിർദേശിച്ചിട്ടുമുണ്ട്. ബാല്യം തൊട്ടേ മത ശിക്ഷണത്താലും ആത്മിക ബോധത്താലും മുസ്ലിം വിദ്യാർത്ഥികളെ പരുവപ്പെടുത്തുകയെന്ന ഇസ്ലാം മത നേതൃത്വത്തിന്റെ ദീർഘ വീക്ഷണത്തിന്റെ ഫലമാണ് മദ്രസകൾ അടക്കമുള്ള ഇസ്ലാം മത പഠന കേന്ദ്രങ്ങൾ.
എല്ലാ മത വിഭാഗങ്ങളും തങ്ങളുടെ മതത്തിന്റെ വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് ആത്മിക അധ്യാപനങ്ങൾ ചെറുപ്പം മുതൽ നൽകാറുണ്ടെങ്കിലും ക്രമീകൃതവും കേന്ദ്രീകൃതവുമായ മത പഠന സംവിധാനം മുസ്ലിംകൾക്കാണുള്ളത് എന്ന് കാണാൻ കഴിയും. മദ്രസകളിൽ പ്രാഥമികമായി ഖുർആൻ, ഹദീസ്, ഫിഖ്ഹ് (ഇസ്ലാമിക കർമ്മ ശാസ്ത്രം), മറ്റ് അനുബന്ധ വിഷയങ്ങൾ എന്നിവയുൾപ്പെടെയുള്ള ഇസ്ലാമിക വിഷയങ്ങൾ പഠിപ്പിക്കുന്നതിലാണ് ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നത്. ന്യൂനപക്ഷ കാര്യ മന്ത്രാലയവും സംസ്ഥാന സർക്കാരുകളുടെ വെബ്‌സൈറ്റുകളും മറ്റ് റിപ്പോർട്ടുകളും പ്രകാരം ഇന്ത്യയിൽ നിലവിൽ 38,000 മദ്രസകളാണുള്ളത്. സംസ്ഥാന സർക്കാരിന്റെ ബോർഡുകൾക്ക് കീഴിലാണ് അംഗീകൃത മദ്രസകൾ പ്രവർത്തിക്കുന്നത്. അല്ലാത്തവ ദാറുൽ ഉലൂം നദ്‌വത്തുൽ ഉലമ (ലഖ്‌നൗ), ദാറുൽ ഉലൂം ദിയോബന്ദ് തുടങ്ങിയ വലിയ കേന്ദ്രങ്ങൾ നിർദേശിക്കുന്ന പാഠ്യപദ്ധതിയും പിന്തുടരുന്നു. ഉത്തർപ്രദേശിലാണ് ഏറ്റവുമധികം മദ്രസകളുള്ളത്. ഏകദേശം 25000 മദ്രസകളിൽ 16500 എണ്ണം അംഗീകൃതമാണ്. കുറഞ്ഞത് 17 ലക്ഷം വിദ്യാർഥികളെങ്കിലും യുപിയിൽ മദ്രസ വിദ്യാഭ്യാസം തേടുന്നുണ്ട്.
ഇന്ത്യയിൽ ഇരുപതിലധികം സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ മദ്രസ ബോർഡുകൾ നിലവിലുണ്ട്. സംസ്ഥാന സർക്കാരുകളാണ് അത്തരം ബോർഡുകൾ നിയന്ത്രിക്കുന്നത്. അധ്യാപകർ, മറ്റ് ജീവനക്കാർ എന്നിവരെയെല്ലാം നിയമിക്കുന്നതും ഈ ബോർഡുകളാണ്. 2023ൽ യുപിയിൽ മാത്രം, മദ്രസ വിദ്യാഭ്യാസ ബോർഡിന്റെ കീഴിൽ പത്തിനും പ്ലസ് ടുവിനും തത്തുല്യമായ പരീക്ഷയെഴുതിയത് 1.69 ലക്ഷം വിദ്യാർഥികളാണ്. സംസ്ഥാന മദ്രസ ബോർഡുകൾക്ക് കീഴിലുള്ള മദ്രസകൾ സ്കൂൾ, ഹയർസെക്കൻഡറി വിദ്യാഭാസത്തിന് തത്തുല്യമാണ്. മദ്രസ വിദ്യാർഥികൾക്ക് മൗലവി (10-ാം ക്ലാസിന് തുല്യം), ആലിം (ക്ലാസ് 12-ന് തുല്യം), കാമിൽ (ബാച്ചിലേഴ്സ് ഡിഗ്രി), ഫാസിൽ (മാസ്റ്റേഴ്സ്) എന്നിങ്ങനെയുള്ള യോഗ്യതകളും ലഭിക്കും. സന്നദ്ധ സംഘടനകളുടെ കീഴിലുള്ള മദ്രസ ദർസെ നിസാമിയിലെ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ മാധ്യമം അറബി, ഉറുദു, പേർഷ്യൻ എന്നിവയാണ്. അതേസമയം, മദ്രസ ദർസെ അലിയ്യകൾ നാഷണൽ കൗൺസിൽ ഓഫ് എജ്യുക്കേഷണൽ റിസർച്ച് ആൻഡ് ട്രെയിനിങ്ങിൻ്റെ (എൻസിഇആർടി) പാഠ്യപദ്ധതി ഉൾപ്പെടെയുള്ളവയാണ് പിന്തുടരുന്നത്. കണക്ക്, സയൻസ്, ഹിന്ദി, ഇംഗ്ലീഷ്, സോഷ്യോളജി എന്നിവ നിർബന്ധിത വിഷയങ്ങളാണ്. ഹിന്ദു- മുസ്ലിം മതഗ്രന്ഥങ്ങൾ പഠിക്കാനുള്ള ഓപ്ഷണൽ വിഷയവും ചില മദ്രസകളിലുണ്ട്.
സ്കൂൾ -കോളേജ് വിദ്യാഭ്യാസത്തോടൊപ്പം മദ്രസ പഠനം നടത്തുന്നതല്ല മിക്ക ഉത്തരേന്ത്യൻ സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ രീതിയെന്നതിനാലും മുഖ്യധാരാ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന് അവിടങ്ങളിൽ ആശ്രയിക്കുന്നത് മദ്രസകളെയായതിനാലും അംഗീകൃത മദ്രസകൾക്ക് സംസ്ഥാന സർക്കാരുകളാണ് ധനസഹായത്തിന് ഭൂരിഭാഗം പങ്കും നൽകുന്നത്. കൂടാതെ കേന്ദ്രസർക്കാരിന്റെ ഫണ്ടും അവർക്ക് ലഭിക്കുന്നുണ്ട്. കേരളത്തിലേക്ക് വന്നാൽ സമസ്തകേരള ജംഇയ്യത്തുൽ ഉലമ, കേരള നദ് വത്തുൽ മുജാഹിദീൻ, ജമാഅത്തെ ഇസ്‌ലാമി, കേരളജംഇയ്യത്തുൽ ഉലമ, തബ്‌ലീഗ് ജമാഅത്ത് തുടങ്ങിയ സംഘടനകൾക്ക് കീഴിൽ ഇവിടെ പന്ത്രണ്ടായിരത്തിലധികം മദ്രസകൾ പ്രവർത്തിക്കുന്നുണ്ട്. വിദ്യാഭ്യാസ പരമായും സാമൂഹികമായും ഇതര സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ നിന്ന് വിഭിന്നമായ സാഹചര്യം നില നിൽക്കുന്നതിനാൽ കേരളത്തിലെ മദ്രസകൾക്ക് സർക്കാർ വക ഫണ്ടുകൾ ഒന്നും തന്നെ ലഭിക്കുന്നില്ല.
മദ്രസ നടത്തിപ്പിനും മതാധ്യാപകരുടെ ശമ്പളത്തിനുമെല്ലാം ഫണ്ട് കണ്ടെത്തുന്നത് മഹല്ല് കമ്മിറ്റികളാണ് 2014 ൽ അധികാരത്തിലെത്തിയ ശേഷം ഭൂരിപക്ഷ ധ്രുവീകരണം ലക്ഷ്യം വെച്ചു കൊണ്ട് ഇസ്ലാമാഫോബിയയും മതനിരപേക്ഷവിരുദ്ധതയും പടർത്തുന്ന ബിജെപിയുടെ വിദ്വേഷപ്രചരണങ്ങളെല്ലാം തന്നെ ഒരു വിഭാഗത്തിന്റെ മതപരമോ വംശീയമോ ആയ സ്വത്വം സംരക്ഷിക്കുന്നതിന്റെ പ്രശ്നം എന്ന നിലയിൽ മാത്രമായി നമുക്ക് കാണാൻ കഴിയില്ല. മതവും വിശ്വാസവും വ്യക്തി സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ ഭാഗവും അതിനെ നിർവചിക്കുന്നതിനും പ്രയോഗവത്കരിക്കുന്നതിനുമുള്ള അവകാശം അതാത് വ്യക്തികളിൽ തന്നെ നിക്ഷിപ്തമാണെന്നുമിരിക്കെ വിശ്വാസികളുടെ മതം പ്രാക്ടീസ് ചെയ്യാനും തിരസ്കരിക്കാനുമുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യത്തിലേക്ക് നുഴഞ്ഞു കയറാൻ ഒരു കമ്മിഷനും അധികാരമില്ല. ചിലയിടങ്ങളിലെ മദ്രസകളിൽ പാകിസ്ഥാൻ അനുകൂല പഠനങ്ങൾ നടത്തുന്നു എന്ന കേവല പ്രസ്താവന നടത്തുകയല്ലാതെ ആരോപണത്തെ ആധികാരികമായി തെളിയിക്കത്തക്ക രേഖകൾ നൽകാൻ ബാലാവകാശ കമ്മിഷന് കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല.
ഇനി അപ്രകാരമുള്ള പഠനങ്ങൾ നടക്കുന്നുണ്ടെങ്കിൽ അത്തരം സ്ഥാപനങ്ങൾക്കെതിരെ നടപടിയെടുക്കുകയെന്നല്ലാതെ മത വിദ്യഭ്യാസത്തെ പൂർണ്ണമായി നിർമ്മാർജനം ചെയ്യുന്നതിന്റെ യുക്തിയെന്താണ്? മദ്രസ പഠനം പൊതു വിദ്യഭ്യാസത്തെ തടസ്സപ്പെടുത്തുന്നുവെന്നും
മദ്രസകൾക്ക് നൽകുന്ന ഫണ്ട് നിർത്തലാക്കണമെന്നും പറയുമ്പോൾ രാജ്യത്ത് നില നിൽക്കുന്ന അസമത്വം വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെയും ക്ഷേമത്തിന്റെയും കാര്യത്തിൽ പൗരന്മാർക്കിടയിൽ സൃഷ്ടിക്കുന്ന പ്രതികൂല സാഹചര്യത്തെ കേന്ദ്രം തിരിച്ചറിയേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് മുസ്ലിം വിദ്യാർത്ഥികളുടെ മാത്രം വിഷയം ആണെന്നും കരുതേണ്ട. കേരളത്തിലെ ബൈബിൾ കോളേജുകൾ പരിശോധിച്ച് നോക്കിയാൽ അവിടെ പഠിക്കുന്നത് മലയാളി വിദ്യാർത്ഥികളേക്കാൾ കൂടുതൽ ഉത്തരേന്ത്യയിൽ നിന്നുള്ളവരാണെന്ന് കാണാൻ കഴിയും. പല വിദ്യാർത്ഥികളും പഠനത്തിന് വരുന്നത് കേരളത്തിലെ ബൈബിൾ കോളേജുകളിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന ‘ബാച്ചിലർ ഓഫ് തിയോളജി’ യുടെ സർട്ടിഫിക്കറ്റ് ഉപയോഗിച്ച് കൊണ്ട് അവർക്ക് സ്വന്ത നാട്ടിൽ ഡിഗ്രി അവകാശപ്പെടാനും ജോലി സമ്പാദിക്കാനും കഴിയുമെന്നത് കൊണ്ടാണ്. വരുമാന അസമത്വവും അടിസ്ഥാന ആവശ്യങ്ങൾക്കുള്ള ലഭ്യതയുടെ അഭാവവും സാമൂഹ്യ പുരോഗതിക്ക് വളരെ വിശാലവും സമഗ്രവും ജനകേന്ദ്രീകൃതവുമായ സമീപനം സൃഷ്ടിക്കുന്നതിന് വിഘാതമാകുന്നു എന്നതാണ് യാഥാർത്ഥ്യം.
ലോക അസമത്വ ഡേറ്റാബേസ് 2022-23ൽ കണ്ടെത്തിയത്, രാജ്യത്തിന്റെ ദേശീയവരുമാനത്തിന്റെ 22.6% ജനസംഖ്യയുടെ മുകൾത്തട്ടിലെ ഒരു ശതമാനത്തിന്റെ കൈകളിലേക്കാണ് പോകുന്നത് എന്നാണ്. സമ്പത്തിലെ അസമത്വം അതിലും രൂക്ഷമാണ്. രാജ്യത്തിന്റെ ആകെ സമ്പത്തിന്റെ 40.1 ശതമാനവും മുകൾത്തട്ടിലെ ഒരു ശതമാനത്തിന്റെ കൈവശമാണെന്നതും കാണാതെ പോകരുത്. കോർപ്പറേറ്റുകളെ പ്രീണിപ്പിക്കുന്നതിനപ്പുറം അറിവുല്പാദനമോ ജനാധിപത്യ സമൂഹത്തെ രൂപപ്പെടുത്തലോ വിമോചനത്തിന്റെ പ്രത്യയശാസ്ത്രമെന്ന നിലയിൽ വിദ്യാഭ്യാസത്തെ സാർവത്രികമാക്കലോ കേന്ദ്ര ഭരണകൂടത്തിന്റെ അജൻഡയിലില്ലാത്തതിനാൽ തന്നെ രാജ്യത്ത് വലിയൊരു വിഭാഗം വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് പ്രാഥമിക വിദ്യഭ്യാസം പോലും അന്യമാണ്. അത് കൊണ്ട് ഭൗതിക വിദ്യാഭ്യാസത്തിനും ഉത്തരേന്ത്യയിൽ മദ്രസകളെ വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് ആശ്രയിക്കേണ്ടി വരുന്നതിനാലാണ് മുസ്ലിം സമൂഹത്തിന്റെ പിന്നോക്കാവസ്ഥക്ക് പരിഹാര മെന്നോണം മദ്രസകളുടെ ശാക്തീകരണത്തിന് സച്ചാർ കമ്മിഷൻ മുൻപ് നിർദേശം നൽകിയത്.
ജനകീയവും സാർവത്രികവും ജനാധിപത്യപരവുമായ വിദ്യഭ്യാസ സമ്പ്രദായം നില നിൽക്കുന്ന കേരളവുമായി ഉത്തരേന്ത്യയെ താരതമ്യം ചെയ്യാൻ കഴിയില്ല. ബഹു സ്വര സമൂഹത്തിൽ മുസ്ലിംകളെ പൊതു ധാരയിൽ നിന്ന് വ്യവസ്ഥാപിതമായി അപരവത്കരിക്കുക എന്ന ഹിന്ദുത്വ-കോർപ്പറേറ്റ് ഭരണകൂടത്തിന്റെ പദ്ധതിയുടെ ഭാഗം തന്നെയാണ് മദ്രസ വിദ്യഭ്യാസം അട്ടിമറിക്കാനുള്ള ശ്രമത്തിലൂടെ പ്രകടമാവുന്നത്. ന്യൂനപക്ഷ വിഭാഗങ്ങൾക്ക് നേരെ അഴിച്ചു വിടുന്ന തീവ്രമായ ആക്രമണങ്ങളുടെയും പ്രചാരണങ്ങളുടെയും മറവിൽ ഭൂരിപക്ഷ വർഗീയാധിപത്യത്തെ സമർത്ഥമായി വളർത്താനുള്ള ശ്രമങ്ങളാണ് ഇവിടെ കേന്ദ്ര സർക്കാർ നടത്തുന്നത്.
മത പഠനത്തോടുള്ള അഭിനി വേശമോ വിമർശനമോ അല്ല, മറിച്ച് യോജിപ്പും വിയോജിപ്പും ജനാധിപത്യത്തിന്റെ ഭാഗമാകയാൽ ഏവരുടെയും അവകാശങ്ങളും അധികാരങ്ങളും തുല്യ നിലയിൽ സംരക്ഷിക്കപ്പെടുന്നു എന്ന് ഉറപ്പാക്കേണ്ട ഉത്തരവാദിത്വമാണ് ഭരണ കൂടം ഏറ്റെടുക്കേണ്ടത്.
സിദ്ധാന്തത്തിലും പ്രയോഗത്തിലും ഫാസിസ്റ്റ് ആശയങ്ങൾ മുഖ മുദ്രയാക്കിയിട്ടുള്ള സംഘ് പരിവാർ തങ്ങളുടെ ഒളിയജണ്ടകൾ ഓരോന്നായി ഭരണ കാലയളവിൽ നടപ്പാക്കാൻ ശ്രമിക്കുമ്പോൾ ജനാധിപത്യ-മതേതര ചിന്താഗതിക്കാരായ മുഴുവൻ പേരെയും അണിനിരത്തുന്ന ബൃഹത്തായ ജനമുന്നേറ്റങ്ങളിലൂടെ മാത്രമേ പ്രതിരോധം സാധ്യമാകൂ.
